สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ (24 ตุลาคม พ.ศ. 2277 - 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2342) มีพระนามเดิมว่า แก้ว เป็นพระธิดาพระองค์ที่สองในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประสูติแต่พระอัครชายา (หยก) ในสมัยกรุงศรีอยุธยา และเป็นพระชนนีในสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี เป็นพระอัยยิกาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระปัยยิกาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์
เจ้าฟ้าชั้นโท
ประสูติ	24 ตุลาคม พ.ศ. 2277 อาณาจักรอยุธยา
สิ้นพระชนม์	28 กรกฎาคม พ.ศ. 2342 กรุงเทพมหานคร อาณาจักรรัตนโกสินทร์
พระภัสดา	เจ้าขรัวเงิน แซ่ตัน
พระบุตร	สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอนัคฆนารี สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้าขุนเณร สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
พระมารดา	พระอัครชายา (หยก)
ศาสนา	เถรวาท

พระประวัติ

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ มีพระนามเดิมว่า แก้ว เป็นพระธิดาพระองค์ที่สองในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประสูติแต่พระอัครชายา (หยก) ในสมัยกรุงศรีอยุธยา

ได้รับสถาปนาเป็น สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชปราบดาภิเษกในปี พ.ศ. 2325

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ กับเจ้าขรัวเงิน แซ่ตัน พระภัสดาผู้เป็นคหบดีชาวจีนเชื้อสายขุนนางจีนในกรุงปักกิ่ง มีพระโอรสธิดาด้วยกัน 6 พระองค์ คือ

1. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพหริรักษ์ เป็นต้นราชสกุลเทพหัสดิน
2. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอนัคฆนารี
3. (สิ้นพระพระชนม์เมื่อพระชันษา 7 ปี)
4. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี พระนามเดิม บุญรอด เป็นพระอัครมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
5. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงพิทักษมนตรี เป็นต้นราชสกุลมนตรีกุล
6. สมเด็จพระสัมพันธวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอิศรานุรักษ์ เป็นต้นราชสกุลอิศรางกูร

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์นั้น มีพระตำหนักอยู่เบื้องหลังหมู่พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท และพระวิมานรัตยา เรียกว่าพระตำหนักแดง ได้ทรงราชการทรงกำกับเครื่องใหญ่ในโรงวิเศษต้น และการสะดึงและอื่น ๆ เป็นหลายอย่าง

สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1 เมื่อวันอาทิตย์ แรม 11 ค่ำ เดือน 8 ปีมะแม จ.ศ. 1161 ตรงกับวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2342 พระชันษา 60 ปีเศษ

พระเกียรติยศ

พระราชอิสริยยศ

• 24 ตุลาคม พ.ศ. 2277 - 6 เมษายน พ.ศ. 2325 : แก้ว
• 6 เมษายน พ.ศ. 2325 - 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2342 : สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์

พงศาวลี

พงศาวลีของสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์
16. เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน)               8. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)                       4. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                             2. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                                   1. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์                                         3. พระอัครชายา (หยก)

ดูเพิ่ม

• พระปฐมวงศ์ในพระบรมราชวงศ์จักรี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ปฐมวงศ์ พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯ ให้พระศรีสุนทรโวหาร (ฟัก สาลักษณ์) จดหมายเหตุตามพระราชนิพนธ์
2. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี, หน้า
3. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ : ประดิษฐานพระราชวงศ์
4. ราชสกุลวงศ์, หน้า 6
5. ราชสกุลวงศ์, หน้า 2

บรรณานุกรม

• เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค) (11 สิงหาคม พ.ศ. 2531). "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑". ห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2560. {{cite web}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. ISBN 974-221-818-8
• สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 57. ISBN 978-974-417-594-6

แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม

• สุนทรี อาสะไวย์. (2544). ผู้หญิงกับอำนาจในประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์: ศึกษากรณี สมเด็จพระพี่นางทั้งสองในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช. ใน กระจกหลายด้านฉายประวัติศาสตร์. บรรณาธิการโดย กาญจนี ละอองศรี. หน้า 95-124. กรุงเทพฯ: มติชน, 2544.