พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี [วิ-มน-นาก-นะ-พี-สี] (2 ตุลาคม พ.ศ. 2432 – 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435) เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าดารารัศมี พระราชชายา เจ้านายจากราชวงศ์เจ้าเจ็ดตนนครเชียงใหม่ที่ต่อมาได้รับการสถาปนาเป็นเจ้านายในราชวงศ์จักรี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 5 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	2 ตุลาคม พ.ศ. 2432
สิ้นพระชนม์	21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2436 (3 ปี)
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	เจ้าดารารัศมี พระราชชายา

ธรรมเนียมพระยศของ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระประวัติ

ประสูติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน 11 ขึ้น 8 ค่ำ ปีฉลู เอกศก จ.ศ. 1251 ตรงกับวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2432 เป็นพระราชธิดาลำดับที่ 73 ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นพระราชธิดาเพียงพระองค์เดียวที่ประสูติแต่เจ้าดารารัศมี พระราชชายา ที่ขณะนั้นยังมีตำแหน่งเป็นพระสนม ทั้งนี้พระมารดาเป็นพระธิดาคนเล็กในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าประเทศราชผู้ครองนครเชียงใหม่ที่ประสูติแต่เจ้าทิพเกสร ที่ต่อมาเข้ามารับราชการฝ่ายในที่ราชสำนักกรุงเทพฯ

ขณะที่ตั้งครรภ์นั้นเจ้าจอมมารดาดารารัศมี มีพระชันษาได้ 16 ปี ได้มีอาการแพ้ท้องอยากเสวยงวงช้าง เมื่อความทราบถึงพระเจ้าเมืองเชียงใหม่ จึงทรงจัดให้ตามพระประสงค์โดยการส่งมาจากเชียงใหม่ผ่านทางเรือแรมเดือน เมื่อมีพระประสูติกาล พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระนามว่า "พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี" แปลว่า "ผู้ประเสริฐไม่มีมลทินของเมืองเชียงใหม่" พระราชบิดาทรงเรียกอย่างลำลองว่า "ลูกหญิงวิมลนาค"

การประสูติกาลดังกล่าวยังความปลาบปลื้มใจแก่พระเจ้าอินทวิชยานนท์เป็นอย่างยิ่ง และได้ใช้โอกาสนี้แสดงความสัมพันธ์อันแนบชิดระหว่างเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่กับพระมหากษัตริย์ราชสำนักกรุงเทพฯ เมื่อเจ้าดารารัศมีโปรดให้มีการฉายพระรูปพระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสีส่งขึ้นมาถวายแก่พระบิดาที่เชียงใหม่ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่จึงได้มีการจัดขบวนแห่ไปรับพระรูปที่จวนของพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าโสณบัณฑิต ข้าหลวงพิเศษอย่างยิ่งใหญ่ ดังปรากฏในบันทึกของพระองค์เจ้าโสณบัณฑิต ความว่า

"...พระเจ้านครเชียงใหม่ เจ้าอุปราช เจ้านายบุตรหลาน หลายคนมาพร้อมกันที่ที่พักของข้าพระพุทธเจ้า ๆ ได้เชิญพระรูปให้ดูพร้อมกัน พระเจ้านครเชียงใหม่ดูพระรูปแล้วกลั้นน้ำตาไม่ได้คิดถึงเจ้าทิพเกสร พูดว่าพระขนงนั้น 'แม่นแม่เฒ่าทีเดียว' เจ้านายอื่นอยู่ข้างปีติยินดีเชยชมกันมาก"

และ

"...ข้าหลวงเชิญพระรูปตั้งบนพระยานมาศแล้ว ขบวนแห่ 'พระรูป' จากบ้านพักของข้าหลวงพิเศษริมแม่น้ำปิง ไปทางถนนท่าแพ เข้าในเวียง ทางประตูท่าแพ ถึงสี่แยกกลางเวียงเลี้ยวไปออกประตูช้างเผือก เลี้ยวออกทางริมแม่น้ำปิงถึงคุ้มของพระเจ้าอินทวิชยานนท์ บริเวณคุ้มมีพลับพลาข้าราชการรวมทั้งข้าหลวงพิเศษแต่งชุดเต็มยศรอรับ พระเจ้าอินทวิชยานนท์สวมเสื้อครุยและชฎา ขึ้นรับพระรูปบนเกย เข้ากอดพระรูปอย่างสุดปลื้ม เชิญพระรูปขึ้นบนตึก ตั้งบนพระยานมาศถอดคานมียกพื้นหุ้มผ้าแดง ๒ ชั้น และกระโจมข้างบนด้วยเครื่องสูงจนเวลาบ่ายพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ในบริเวณคุ้ม มีการละเล่น เช่น มวย มีละคร มีการโปรยผลกัลปพฤกษ์ด้วย ที่ขาดไม่ได้ และคนสนใจร่วมด้วยมากคือม่อนป๊อก ฉลองสมโภชกัน ๔ วัน ๔ คืน มีงานเลี้ยงอาหารมื้อค่ำ แก่บรรดากงสุลและฝรั่งในเชียงใหม่ด้วย..."

นอกจากนี้พระเจ้าอินทวิชยานนท์ยังส่งอ่างสรงน้ำทองคำมาถวายแด่พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี แต่เจ้าจอมมารดาดารารัศมีมิกล้าใช้ เพราะแม้แต่เจ้าฟ้ายังไม่ได้สรงด้วยอ่างทองคำ เกรงว่าหากใช้ของเกินฐานะจะเกิดอัปมงคล จึงได้ถวายอ่างทองคำดังกล่าวกับเจ้าฟ้าที่ประสูติใหม่

สิ้นพระชนม์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี สิ้นพระชนม์เมื่อวันอังคาร ขึ้น 6 ค่ำ เดือน 4 ปีมะโรง จัตวาศก จ.ศ. 1254 ตรงกับวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 (นับแบบปัจจุบันเป็นปี พ.ศ. 2436) สิริพระชันษา 3 ปี 4 เดือน 19 วัน นับเรียงวันได้ 1238 วัน สร้างความเสียใจแก่เจ้าจอมมารดาดารารัศมีเป็นอันมาก แม้แต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเองก็ทรงเสียพระทัยมากนัก ทรงปรารภกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพว่า "ฉันผิดเอง ลูกเขาควรเป็นเจ้าฟ้าแต่ฉันลืมตั้งจึงตาย" มีการโจษจันกันว่าพระองค์ถูกพระพี่เลี้ยงวางยาพิษเพื่อหวังเครื่องแต่งพระองค์ แต่ข่าวลือดังกล่าวก็ถูกปฏิเสธ เพราะเจ้าจอมมารดาดารารัศมีก็กล่าวถึงพระอาการประชวรของพระราชธิดาไว้ชัดแจ้ง

อย่างไรก็ตามแม้ว่าพระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสีจะสิ้นพระชนม์ไปแล้ว แต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ยังไม่สิ้นพระกรุณากับเจ้าจอมมารดาดารารัศมี ในปี พ.ศ. 2451 ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าสถาปนาเจ้าจอมมารดาดารารัศมีขึ้นเป็นเจ้าในราชวงศ์จักรีดำรงพระอิสริยยศเป็น "พระราชชายา"

พระอัฐิของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี ประดิษฐานเคียงคู่กับพระอัฐิของพระมารดา ณ สุสานหลวง วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                                   20. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว               10. สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์                       21. เจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ 3               5. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี                             22. บุศย์               11. หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา                       23. แจ่ม               1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี                                         24. พระยาคำฟั่น               12. พระยาราชวงศ์ (มหาพรหมคำคง)                       25. เจ้าเนตรนารีไวย               6. พระเจ้าอินทวิชยานนท์                             26. พระเจ้าดวงทิพย์               13. เจ้าคำหล้า                       27. เจ้าบัวแก้ว               3. เจ้าดารารัศมี พระราชชายา                                   28. พระเจ้ากาวิละ               14. พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์                       29. เจ้าโนชา               7. เจ้าทิพเกสร                             30. พระเจ้ามโหตรประเทศ               15. เจ้าอุษา                       31. เจ้าสุวรรณคำแผ่น

อ้างอิง

1. ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : ฐานบุ๊คส์. 2554, หน้า 170
2. จิรชาติ สันต๊ะยศ. (11 กันยายน 2551). "พระราชชายาเจ้าดารารัศมี กับการสร้างความทรงจำด้วยพิพิธภัณฑ์และอนุสาวรีย์". ศิลปวัฒนธรรม. 29:11, หน้า 89-90
3. "แม่เจ้าทิพเกสร (เทพไกรสร) ผู้ฉลาดหลักแหลม และมีปฏิภาณเป็นเลิศ". แม่ญิงล้านนา. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-02-09. สืบค้นเมื่อ 28 ตุลาคม 2556. {{cite web}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
4. ลาวัณย์ โชตามระ. พระมเหสีเทวี. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2532, หน้า 96
5. จิรวัฒน์ อุตตมะกุล, นายแพทย์. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : ลายคำ, 2552, หน้า 343
6. จิรวัฒน์ อุตตมะกุล, นายแพทย์. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : ลายคำ, 2552, หน้า 344
7. ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. หอมติดกระดาน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : มติชน. 2553, หน้า 165
8. พูนพิศมัย ดิศกุล. หม่อมเจ้า. ประชุมพระนิพนธ์ เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : บำรุงบัณฑิต. 2529, หน้า 11
9. จิรวัฒน์ อุตตมะกุล, นายแพทย์. พระภรรยาเจ้า และสมเด็จเจ้าฟ้าในรัชกาลที่ 5. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : มติชน. 2548, หน้า 343